Pəncə üzərində yeriş
• Pəncə üzərində yeriş •
Pəncə üzərində yeriş- inkişaf ləngiməsinin simptomu, psixoemosional pozğunluqlar, bir sıra nevroloji xəstəliklər və daban sümüyünün zədələri və xəstəliklərinin nəticəsi olaraq meydana gəlir. Diaqnozun qoyulması •elektroensefaloqrafiya, •elektroneuromioqrafiya, •beynin MRT və •CT, •genetik analiz və •psixiatrik müayinədən istifadə etməklə həyata keçirilir. Əsas xəstəliyə uyğun olaraq konservativ terapiya və reabilitasiya tədbirləri həyata keçirilir. Bəzi hallarda cərrahi müalicə göstərilir.
♦Pəncə üzərində yerişin səbəbləri♦
♦Fizioloji səbəblər♦
Uşaqlarda əzələlər kifayət qədər inkişaf etmədiyindən uşaq müstəqil yeriməyə başlayanda, tez-tez ayaqlarının ucunda dayanır. Həmçinin, pəncə üzərində yeriyiş uşağın tam ayağı ilə yerə çatmadığı halda gəzməyin nəticəsi ola bilər. Bunun nəticəsi olaraq isə pəncə üzərində yeriyiş vərdişi inkişaf edir. Həmçinin fizioloji səbəblərə körpənin müxtəlif hərəkət variantlarını sınaqdan keçirmək istəyi də aiddir. Belə hallarda uşaq yalnız vaxtaşırı ayaq barmaqlarında gəzir.
İdiopatik barmaq gəzintisi;
Xəstənin 50% -dən çoxunda pəncə üzərində yeriyiş diaqnozu barmaq uclarında yeridiyi təqdirdə qoyulur. Digər patoloji simptomlar yoxdur. Xəstəlik genetik olaraq müəyyən edilir, lakin müxtəlif araşdırmalara görə irsi faktorun sübut edilmiş rolu olan halların nisbəti 30-70% arasında dəyişir. Pəncə üzərində yeriyiş ağrıya və ayaqların artan yorğunluğuna səbəb ola bilər.
♦Psixomotor inkişafın ləngiməsi♦
Pəncə üzərində yeriyiş qeyri-iradi motor hərəkətlərini idarə edən piramidal sistemin yetişməməsi ilə əlaqələndirilir. Tez-tez inkişaf gecikməsinin digər əlamətləri ilə müşayiət olunur: ♦motor bacarıqlarının inkişafının ləngiməsi, ♦hərəkətlərin zəif koordinasiyası, nitqin olmaması. Əsas səbəblər bunlardır:
Perinatal beyin lezyonları. Onlar prenatal dövrdə və ya doğuş zamanı hipoksiya nəticəsində, doğuş travması və ya intrauterin neyroinfeksiya nəticəsində baş verir.
Genetik xəstəliklər. Bunlara Pompe xəstəliyi, Niemann-Pick xəstəliyi və fenilketonuriya daxildir. Sinir sisteminin zədələnməsi çox vaxt gen mutasiyaları nəticəsində patoloji metabolitlərin yığılması nəticəsində baş verir.
Postnatal xəstəliklər. Ağır yoluxucu xəstəliklər, ürək qüsurları, xroniki ağciyər xəstəlikləri, qidalanma, epilepsiya, hipotiroidizm inkişafın ləngiməsinə səbəb olur.
Psixo-emosional pozğunluqlar
Uşaqlarda Pəncə üzərində yeriyiş vərdişi stresli vəziyyətlər və kobud rəftarla təşviq edilə bilər. Semptom diqqət çatışmazlığı hiperaktivliyi pozğunluğu və artan emosional labilliyi olan uşaqlarda baş verə bilər. Pəncə üzərində yeriyişi mümkün edən ciddi səbəblərə aşağıdakılar daxildir:
♦Autizm spektrinin pozğunluqları♦
Halların yarısında autizm ayaq barmaqlarında yerimə də daxil olmaqla yeriş pozğunluqları ilə müşayiət olunur. Təcrid, ünsiyyətdə çətinliklər, məhdud maraqlar və stereotiplər var.
♦Psixi pozğunluqlar♦
İsteriya, şizofreniya, heyranlıq və ya təqiblər pəncə üzərində yeriyişlə müşayiət oluna bilər.
♦Nevroloji xəstəliklər♦
Həm uşaqlarda, həm də böyüklərdə pəncə üzərində yeriyiş ciddi nevroloji patologiyanın əlaməti ola bilər. Serebral strukturların zədələnməsi səbəbindən periferik sinirlərin patologiyası ilə simptom hər iki ayaqda müşahidə olunur, birtərəfli olur; Bu simptomla baş verən xəstəliklərə aşağıdakılar daxildir:
Periventrikulyar leykomalasiya. Xəstəlik əsasən vaxtından əvvəl doğulmuş körpələrdə müşahidə olunur. Sonradan uşaq konvulsiv sindrom və əzələ tonunun asimmetriyası ilə qarşılaşır.
Serebral iflic. Ayaq barmaqlarında gəzmək əzələ hipertonikliyi ilə əlaqələndirilir. Parezlər, nitq pozğunluqları, hiperkinez və koordinasiya pozğunluqları ilə birlikdə.
Əzələ distoniyası. Ayağın ekstensor əzələlərində hipertonikliyin üstünlük təşkil etdiyi əzələ tonusunun pozulması xəstənin ayağını barmaqlarına qoymasına səbəb olur.
Peroneal sinir nevropatiyası. Sinir zədələnməsi ayağın dorsifleksiyasından məsul olan əzələlərin innervasiyasının azalmasına səbəb olur. Nəticədə, gəzinti zamanı xəstə ayaq barmaqlarına, sonra isə dabanın xarici kənarına söykənir. Ayağı qaldırarkən ayağın düşməsi tipikdir göstəricisidir.
Ortopedik pozğunluqlar
Bəzi hallarda ayaq barmaqları üzərində gəzinti əzələ-skelet sisteminin zədələnməsi ilə əlaqələndirilir. Bu, ayaq biləyi birləşməsində posttravmatik dəyişikliklərin inkişafı ilə bağlı ola bilər. Bəzi hallarda, simptom psixoloji səbəblərdən, məsələn, xəstənin zədədən sonra ayağına çəki verməkdən qorxduğu zaman meydana gəlir. Əksər hallarda simptom birtərəfli olur. Mümkün olan xəstəliklərə daxildir
Axilles tendonunun qısaldılması. Ayağın plantar fleksiyasına gətirib çıxarır. Bunun nəticəsində xəstə ayağını tam olaraq qoya bilmir. Oxşar dəyişikliklər bəzi əzələlərin qısaldılması zamanı baş verir.
Daban sümüyünün iltihabı. Sümükdə və/və ya ətraf toxumalarda iltihablı dəyişikliklər ağrı ilə müşayiət olunur. Gəzərkən xəstə ağrıdan qaçmaq üçün barmaq uclarını yerə qoyur.
Daban dikəsi. Kalcaneal kök yumrusunun bölgəsindəki sümük böyüməsi iti ucu ilə altındakı yumşaq toxumaları zədələyir və güclü ağrıya səbəb olur. Bu baxımdan xəstə yeriyərkən dabanını istifadə etmir
♦Diaqnostika♦
Hər yaşda olan xəstələr üçün pəncə üzərində yeriyiş nevroloqla məsləhətləşmənin göstəricisidir. Nevroloji statusda fokus əlamətlərinin müəyyən edilməsi müvafiq xəstəliyin mövcudluğunu göstərir. Əzələ-skelet sistemində anormallıqlar və ya post-travmatik dəyişikliklərdən şübhələnirsinizsə, ortoped ilə məsləhətləşmə göstərilir. Aşağıdakı müayinələr təyin edilə bilər:
Genetik test. Genetik xəstəlikləri istisna etmək lazımdır. Test edilmiş gen anormallıqlarının siyahısı bir genetikçi ilə məsləhətləşmənin nəticələrinə əsasən tərtib edilir.
Psixiatrik müayinə. Şübhəli autizm və ya psixi pozğunluq hallarında göstərilir.
Elektroensefaloqrafiya. Beyin fəaliyyətinin bioelektrik modelini qiymətləndirməyə imkan verir. Patoloji impulsların ocaqlarının olması epilepsiya lehinə danışır.
Elektroneuromioqrafiya. Sinir impulslarının sinir gövdələri boyunca keçməsi, sinir-əzələ ötürülməsi vəziyyəti və əzələ sistemi haqqında məlumat verir. Tədqiqat neyropatiya və əzələ distoniyasının diaqnozunda zəruridir.
Kalkaneusun rentgenoqrafiyası. Pəncə üzərində yeriməyə səbəb kimi sümük strukturunda dəyişiklikləri diaqnoz etmək üçün təyin edilir. Çatları, sınıqları, iltihab əlamətlərini, daban tıxaclarını aşkar edir.
Neyrosonoqrafiya. Bir yaşa qədər uşaqlarda fontanel vasitəsilə həyata keçirilir. Hipoksiya, travma, infeksiya, anadangəlmə anomaliya nəticəsində yaranan dəyişkən beyin zədələrinə diaqnoz qoymağa imkan verir.
Beynin MRT. Serebral strukturların quruluşunu və yetkinlik dərəcəsini qiymətləndirməyə yönəldilmişdir. Üzvi patologiyanı daha yaxşı müəyyən etmək və onu yoxlamaq üçün kontrastlı MRT müayinə aparılır.
Serebral CT. MRT-yə əks göstərişləri olan xəstələr üçün tövsiyə olunur. Posttravmatik dəyişikliklərin, intraserebral kistlərin və digər formasiyaların diaqnostikasında effektivdir.
♦MÜALİCƏ♦
Bir uşaqda pəncə üzərində yeriş vərdişi müəyyən edilərsə, valideynlər bütün ayaq üzərində yeriş etməyin zəruriliyini izah edərək və xatırladaraq yerişi düzəltməyə cəhd edə bilərlər. Bəzi uşaqlar üçün bu üsul ayaq barmaqlarında-pəncə üzərində gəzmək vərdişindən qurtulmağa imkan verir. Anormal yeriş ayaqlarda yorğunluq və ağrıya səbəb olarsa, ayaqları sərin suya qoymaq narahatlığı aradan qaldırmağa kömək edəcəkdir.
Konservativ terapiya
Farmakoterapiya-xəstəliyin müalicəsinə yönəlib və mütləq reabilitasiya tədbirləri ilə birləşdirilir. Əsas patologiyadan asılı olaraq, pəncə üzərində yeriş əlaməti olan xəstəyə göstərilir:
Dərmanlar afferent həssas liflərin həyəcanlılığını və sinir impulslarının ötürülməsini maneə törətməklə hipertonikliyi aradan qaldırır.
Neyroprotektorlar və nootropiklər. Beyin toxumalarının maddələr mübadiləsini yaxşılaşdırır, onları hipoksik şəraitdə qoruyur. Beyin strukturlarını aktivləşdirin. Serebral iflic, periventrikulyar lökomalaziya üçün göstərilir.
B vitaminləri periferik sinirlərin trofizmini yaxşılaşdırır. Onlar sinir impulslarının keçirilməsinə tənzimləyici təsir göstərirlər. Neyropatiya üçün istifadə olunur.
Ağrı kəsicilər. Ayaq barmaqlarınızda gəzməyin səbəbi ağrıdırsa lazımdır. Onlar əsasən daban sümüyünün və periferik sinir gövdələrinin xəstəlikləri və xəsarətləri üçün istifadə olunur.
Botulinum toksininin tətbiqi. Dərman müalicəsinin uğursuzluğu və spastisitenin artması halında göstərilir. Dərman dana əzələsinə yeridilir ki, bu da onun hipertonikliyini aradan qaldırmağa kömək edir.
Ortopedik müalicə. Göstərişlərə görə, serebral iflic, vətər qısalması və ya daban tıxacları olan xəstələr fərdi olaraq seçilmiş ortopedik ayaqqabılar, ortezlər və ayaq dayaqları taxmalıdırlar.
Masaj. Ən çox ayaq barmağı ilə yeriyən xəstələr üçün tövsiyə olunur. Əzələ tonunu normallaşdırmağa, ligamentləri və əzələləri gücləndirməyə və zədədən sonra onları bərpa etməyə imkan verir.
Terapevtik məşq. Doku trofizmini yaxşılaşdırmaq, spastisiteyi aradan qaldırmaq, əzələ gücünü artırmaq və distoniyanı aradan qaldırmaq üçün xüsusi seçilmiş məşqlər dəsti lazımdır.
Refleksologiya. Refleks təsir mexanizmləri vasitəsilə sinir sisteminin periferik və mərkəzi strukturlarını stimullaşdırmağa imkan verir. Parezi və nöropati ilə serebral iflic üçün istifadə olunur.
Psixoterapiya. Ayaq barmaqlarında gəzməyin psixoloji səbəbləri olduğu hallarda lazımdır. Autizm və psixi pozğunluğu olan xəstələr üçün də göstərilir.
Cərrahi müalicə
Qısa Axilles tendonu, kontrakturaların inkişafı və daban sümüyünün patologiyası səbəbindən ayaq barmaqları və ya pəncə üzərində gəzərkən cərrahi müdaxilə tələb oluna bilər. Göstərişlərə uyğun olaraq aşağıdakı əməliyyat növləri istifadə olunur:
Axiloplastika. Z-şəkilli kəsik və sonradan vətərin uzadılması onu normal uzunluğuna qaytarmağa imkan verir. Əməliyyatdan sonra xəstə yeriyərkən ayağını tam ayağının üzərinə qoya bilir.
Tenotomiya. Spastik kontrakturaların inkişafı ilə serebral iflicin bəzi hallarında göstərilir. Əməliyyat zamanı vətərin parçalanması, ayağa dəstək üçün rahat bir mövqe verməyə imkan verir.
Daban tıxacının çıxarılması. Əməliyyat üçün göstərici altı ay ərzində uğursuz konservativ müalicədir. Son zamanlar müdaxilə minimal invaziv endoskopik üsulla həyata keçirilir.
